Land in de kering, eennegendelige reeks thematischearchiefdocumentaires over evenveelingrijpendemaatschappelijkeveranderingen die zich in Vlaanderenhebbenvoltrokken in de tweedehelft van de twintigsteeeuw. De programma’sbestaanvoor 99% uitarchiefbeelden.
Wanneerzijnonzegrootoudersverhuisd van eenboerderijnaareenfermette? Stondenonzeoudersook al in de file? Hoe was hetookalweerom op tegroeien in eengrootgezin? En in eenwereldwaar de pastoornogmoreelgezaguitstraalde, maarmeer en meerconcurrentiekreeg van de Beatles en de Rolling Stones? Eenantwoord op al die vragen en veelmeerkrijgen we in Land in de kering, eennegendelige reeks thematischearchiefdocumentaires over evenveelingrijpendemaatschappelijkeveranderingen die zich in Vlaanderen en in Belgiëhebbenvoltrokken in de tweedehelft van de twintigsteeeuw.
Eenonuitputtelijkebron van herkenning, verwondering en nostalgie. De programma’sbestaanvoor 99% uitarchiefbeelden. Ook de commentaartekst is historisch en wordtaanelkaargemonteerd op basis van oudecommentaarteksten, fragmentenuit interviews en radioarchief. Vanafdinsdag 2 juliom 20.35 u.
In de tweedehelft van de 2Osteeeuw is Vlaanderenfysiek en mentaaldiepgaandveranderd. Niet van de enedag op de andere, maargestaag, van seizoen tot seizoen, van jaar tot jaar. Vanaf 1953 legden camera’s van de VlaamseTelevisiekleine en groteveranderingen vast voorhetJournaal en andereprogramma’s. De meeste van die historischebeeldenblevenbewaard. ZokonhetBeeldarchief van de VRTuitgroeien tot de belangrijkstevisuelebronvoor de geschiedenis van ons land.
Commentaar met uitsluitend historische opnames
Dankzij de digitalisering van hethistorische beeldmateriaal kan het archief vandaag veel grondiger en sneller doorzocht worden dan ooit te voren. De reeks Land in de kering maakt gebruik van die mogelijkheden om nieuwe programma’ste maken die helemaal uitarchiefbeeldenzijn opgebouwd. Dat principe is ook doorgetrokken voor de klankband: de commentaartekstwordt samengesteld met uitsluitend historische opnames, ook van radioprogramma’s. De documentaires krijgen dus geen exclusieve ‘commentaarstem’, maar telkens een heel koor van ‘historische’ stemmen, onder meer van voormalige journalisten als Jan Bauwens, Rik Onkelinckx, Jacques Vandersichel en Hubert Hermans.
Deze aanpak stelt grote eisen aan de beeldresearchers en redacteurs. Ze kunnen geen beroep doen op een nieuwe commentaartekstom de beelden met elkaarte verbinden. Maar wanneer de puzzel is gelegd, is de afstand tussen de kijker en de historischebeelden klein: er is niemand die hem bij de hand (of het oor) neemt om de geschiedeniste‘duiden’. Dat kan hij helemaal alleen doen.
Aflevering 1 – Autowegen – dinsdag 2 juli
In de eerste aflevering, Autowegen, zien we hoe het autowegennet van ons land evolueerde van nauwelijks 29 kilometer in 1950 naar 1800 kilometer in 2000: een van de dichtste autowegnetten van de wereld. In de jaren zestig raakten de autowegenbouwers op dreef, met gemiddeld honderd nieuwe kilometer autoweg per jaar en met pronkstukken als de Kennedytunnel in Antwerpen. In de jaren zeventig botste het autowegenproject op de economische crisis en op toenemende kritiek, onder meer van boeren en milieuactivisten. De autowegenbouw vertraagde en viel uiteindelijk bijna stil. Nieuwe wegen waren op het einde van de 20ste eeuw haast onbespreekbaar.
Aflevering 2 – Immigranten – dinsdag 9 juli
In de tweede aflevering gaat het over Immigranten. In de jaren na de tweede wereldoorlog moest steenkool de Belgische economie weer op dreef brengen. Dat bracht duizenden buitenlandse arbeiders, vooral Italianen, naarons land. In de ‘gouden jaren zestig’ groeide de economie zo hard dat de arbeidsmarkt niet meerkon volgen. Tienduizenden ‘gastarbeiders’ kwamen als ‘toeristen’ het land in en boden zich spontaan aan in de bedrijven. De crisis van de jaren zeventig maakte een einde aan de ‘toeristenimmigratie’. Maar de gastarbeiders keerden niet terug en kregen bovendien recht op gezinshereniging. Tegen het einde van de 20ste eeuw zorgde hun aanwezigheid voorgrote politieke spanningen.
Aflevering 3 – Autorijden – dinsdag 16 juli
De derde aflevering, Autorijden, toont hoe auto’s in de loop van de jaren vijftig en zestig alsmaar goedkoper werden. Ze kwamen in het bereik van eengrote massa gretige en onervaren chauffeurs. Het autoverkeer was in die jaren véél gevaarlijker en dodelijker dan vandaag. De chauffeurs werden maar heel langzaam ‘getemd’. Tot 1969 mocht iedereen zonder rijbewijs de weg op gaan. Op autowegen was er geen snelheidsbeperking tot einde 1973. In de jaren tachtig groeide de anti-autobeweging. In de steden en dorpen kregen fietsers en voetgangers weer meer ruimte. Maar intussen bleef het autopark altijd maar aangroeien. In 1950 waren er 200.000 personenwagens ingeschreven; een halve eeuw later waren het er 4.700.000.
Aflevering 4 – Bouwen en wonen – dinsdag 23 juli
Na de tweede wereldoorlog kende Vlaandereneen‘babyboom’. Er waren veel huizen nodig voor de groeiende gezinnen. Die werden met premies aangemoedigd om zélf te bouwen, liefst op het platteland. Dat gebeurde vele jaren zonder veel beteugeling. Pas vanaf 1962 was er sprake van ‘ruimtelijke ordening’. Intussen was België al uitgeroepen tot het‘Lelijkste Land Ter Wereld’ (door architect Renaat Braem). Pas tegen 1980 raakten de gewestplannen goedgekeurd. ‘Bescherming van de open ruimte’ werd een doelstelling van de Vlaamse regering. Maar lintbebouwing en verkavelingsdrift hadden het gezicht van Vlaanderen toen al diep getekend.
Aflevering 5 – Boeren en tuinders – dinsdag 30 juli
Na de tweede wereldoorlog werkten er nog honderdduizenden Belgen in de landbouw, meestal op zeer kleine en weinig rendabele boerderijtjes. Veel landbouwers gaven hun werk op vooreen baan in de industrie. De overblijvende boeren kochten massaal tractoren en oogstmachines en hun productiviteit steeg pijlsnel. Vanaf 1962 moesten de Belgische boeren zich weren op de ‘Euromarkt’. Europa vond dat er teveel boeren waren. De kleintjes moesten eruit. Wie wilde blijven, moest groeien. Boerderijen werden gespecialiseerde ‘productie-eenheden’. In Vlaanderen zorgden half-industrieel melkvee en varkensbedrijven voorgrote milieuoverlast. Tegen het einde van de 20ste eeuw waren de boeren een met kritiek en reglementen overladen minderheid van een paar tienduizenden mensen geworden.
Aflevering 6 – Jeugd – dinsdag 6 augustus
In de jaren na de oorlog waren jongeren nog gewoon mensen die snel volwassen zouden zijn en hun plaats in de samenleving moesten innemen. Samen met de welvaart groeide een aparte jeugdcultuur. Jongeren kregen koopkracht, die ze gebruikten omeen‘jonge’ levensstijl aante houden, met eigen muziek, kleren en kapsels. Ze kozen ookvoorandere waarden dan hun ouders. Eind jaren zestig leidde dat tot een algemene ‘crisis van het gezag’ in heel het Westen. De economische crisis van de jaren zeventig bracht iedereen weer met de voeten op de grond. In de jaren tachtig was werkloosheid het grootste jeugdprobleem. In de jaren negentig ontgroende Vlaanderen sterk. De groep jongeren tussen 15 en 24 jaar slonk heel snel. Dat loste mee het probleem van de jeugdwerkloosheid op. Jong zijn was niet langer een doem.
Aflevering 7 – Gelovigen – dinsdag 13 augustus
Midden vorige eeuw was de grote meerderheid van de Vlaamse bevolking nog duidelijk katholiek. De invloed van de clerus was groot en het geloof beheerste een aanzienlijk deel van het leven. Vanaf de jaren zestig verandert dat. Ligt de oorzaak bij de kerkelijke hervormingen van het Tweede Vaticaans Concilie, of is het de snel gestegen welvaart, met alles wat daarbij komt aan comfort en ontspanning? Almaar minder mensen gaan nog regelmatig naar de mis. De meeste katholieken beperken hun kerkbezoek tot doopsels, communiefeesten, huwelijken en begrafenissen. Geleidelijk aan verbreken steeds meer mensen de band met de traditionele godsdienst, zonder dat er iets duidelijks voor in de plaats komt.
Aflevering 8 – Gezinnen – dinsdag 20 augustus
Vlaanderen kende na de oorlog een babyboom. Grote gezinnen waren heel gewoon en werden ook gekoesterd. Ze werden kleiner naarmate de welvaart steeg. Geboortebeperking was een hachelijke zaak, vanwege de katholieke moraal, die hoogstens periodieke onthouding toestond. Materiële vooruitgang en nieuwe technieken haalden hetgrote, standvastige gezin onderuit. De pil en nieuwe echtscheidingswetten maakten het‘kroostrijke’ en door vader en moeder met vaste hand geleidegezin op het einde van de 20ste eeuw tot eenverreherinnering.
Aflevering 9 – De kust– dinsdag 27 augustus
In de jaren na de oorlog ontdekt de massa de kust. De eerste volwaardige Belgische autoweg loopt van BrusselnaarOostende. Hijwordtingewijd in 1956. Het massatoerismedruktzijnfysiekestempel op de kustlijn. Villa’s maken plaats voorappartementsblokken. Duinen worden verkaveld. Het kusttoerismewordtééngroteonderneming, waarvanwel en wee opvallendtrouwgevolgd worden door de pers. Het weer aan de kust, de omzetcijfers, hetverkeernaar de kust, de concurrentie van hetbuitenland: altijd weer duiken ze op in de Journaals. Met de jaren gaan de kritische stemmen van milieuactivisten en stedenbouwersluiderklinken. Zonderveelgevolg. Het volkblijft met zijn voeten voor de kust stemmen en gaat elk zonnig weekend zonder morren in de file staan.
Land in de kering is eenproductie van Het Televisiehuisvoor Canvas.
Land in de kering : vanaf dinsdag 2 juliom 20.35 u.
www.canvas.be
